Ngu Phiên

Chi chính

Ngu Phiên, nhà Dịch học nước Ngô thời Tam quốc đề xướng thuyết "chi chính". "Chi" giống như nói "biến", "chính" là chỉ hào âm cư âm vị (ngôi vị chẵn), hào dương cư dương vị (ngôi vị lẻ).

Khi bàn về một quẻ dịch 6 hào, phàm hào vị nào bất chính, đều cần biến cho thành "chính". Đây tức là điều mà Dịch truyện gọi là "chính" hoặc "đáng vị", Ngu Phiên gọi là "chi biến". Theo điều lệ này, thì hào Sơ, hào Tam, hào Ngũ là những hào Dương, còn hào Nhị, hào Tứ, hào Thượng là những hào Âm, cả 6 hào đều chính, quẻ thành "Ký Tế", hào vị đã định. Bởi vậy, còn gọi là "thành Ký tế định".

Ngu Phiên đã dùng thể lệ này, để thuyết giải nhiều thể lệ "biến" của Dịch. Như quẻ Truân, lời hào Lục Nhị: "thập niên nãi phu". Chu dịch tập giải dẫn lời Ngu Phiên: "Khôn số thập, tam động phản chính, Ly nữ đại phúc, cố thập niên phản thường nãi phu, vị thành Ký tế định dã". Có nghĩa là: "Quẻ Truân, Chấn hạ Khảm thượng, duy có hào Lục Tam bất chính, biến động đến chính, thành Ký tế mà hạ thể là Ly, thì mới có lời giải thích như trên."

Hào Cửu Nhị quẻ Vị tế: "vị sơ dĩ chính, nhị động thành Chấn, cố thành chính". Hào Cửu Tứ nói: "Động chính, đắc vị". Hào Lục Ngũ nói: "Chi chính tắc cát". Hào Thượng Cửu nói: "Chung biến chi chính, cố vô cữu". Nghĩa là, ở quẻ Vị tế, cả 6 hào đều bất chính, theo Ngu Phiên, thì cả 5 hào đều nên biến đến chính. Duy thiếu chỉ có một hào Lục Tam, thì cũng theo lệ này mà suy ra.